Rezerwat przyrody Nietoperek i Nietoperek II pod względem
administracyjnym leży na terenie powiatów międzyrzeckiego i
świebodzińskiego, na terenie gmin Międzyrzecz i Lubrza. Nietoperek
został utworzony 11 sierpnia 1980r. i zajmuje obszar 2,5 ha. Posiada
on rangę europejską i jest objęty tzw. „Porozumieniem o ochronie
nietoperzy w Europie” (EUROBATS). Obejmuje część podziemnych
fortyfikacji MRU.
Nietoperek II został natomiast utworzony 23 grudnia 1998r. i
obejmuje 44,03 ha powierzchni działek fortecznych i obiektów
podziemnych prawie całego obszaru MRU.
Głównym celem istnienia obu rezerwatów jest ochrona zimowego
siedliska nietoperzy, w którym zimuje ok. 20-30 tys. osobników
należących do 12 gatunków oraz ochrona jedynej w Polsce podziemnej
kolonii lęgowej nocka dużego. Od czasu powołania rezerwatu
Nietoperek II, ochronie podlegają także zadrzewienia i
zakrzewienia działek fortecznych, pasy zarośli w zaporach
przeciwczołgowych i inne tereny umożliwiające nietoperzom
bezpieczny dolot do otworów wlotowych w podziemiach MRU. W letnim
okresie, nietoperze wykorzystują podziemia MRU głównie jako
miejsce rozrodu, a przede wszystkim jako kryjówkę dzienną i
miejsce odpoczynku.
Przyroda
rezerwatu- charakterystyka
Roślinność w okolicy MRU uległa silnym przemianom. Dodatkowo
południowa oraz wschodnia część obszaru są zajęte przez pola
uprawne i pastwiska, gdzie prowadzi się intensywne, wielkoobszarowe
zabiegi gospodarcze. Zatem wycinanie lasów, rolnictwo, wypas
zwierząt i nowoczesna technologia wojskowa spowodowały, że
znajdziemy tu bardzo niewiele naturalnych zbiorowisk roślinnych.
Na obszarze całego MRU stwierdzono występowanie aż 393 gatunków
roślin wyższych, a wśród nich gatunki chronione oraz rzadkie w
Polsce. Do gatunków chronionych całkowicie należą: śnieżyczka
przebiśnieg Galanthus nivalis, listeria jajowata Listeria ovata-
jedyny storczyk na terenie MRU oraz widłak jałowcowaty Lycopodium
annotinum.
Gatunki objęte ochroną częściową to: grążel żółty Nupham
luteum, barwinek pospolity Vinca minor i bluszcz pospolity Hedera
helix, konwalia majowa Convallaria majalis, kruszyna pospolita
Frangula alnus, marzanka wonna Galium odoratum, występująca nad
Strugą Jeziorną, kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, porzeczka
czarna Ribes nigrum, kalina koralowa Viburnum opulus, pierwiosnka
lekarska Primula officinalis, której piękne, żółte kwiaty można
podziwiać w maju, szczególnie licznie występuje w okolicy Kęszycy,
grzybienie białe Nymphaea alba, których okazałe, piękne kwiaty
można podziwiać na jeziorach w pełni lata.
Do interesujących elementów flory należą również: przetacznik
pagórkowy Veronica teucrium występujący w sąsiedztwie obiektu
730, róża rdzawa Rosa rubiginosa w zbiorowisku zaroślowym obiektów
727 i 726, szparag lekarski Asparagus officinalis sporadycznie na
obiekcie 727, czyścica polna Acinos arvensis w murawie ciepłolubnej
na obiekcie 715, zachyłka Roberta Gymnocarpium robertianum naskalna
paproć, występująca w szczelinach żelbetowych murów na Pętli
Nietoperskiej, narecznica austruacka Dryopteris dilatata górska
paproć, występująca nielicznie w okolicy obiektu 713.
Do rzadkich okazów roślin zalicza się gorycznika prostego Barbarea
stricta, który rośnie nad jeziorem Paklicko Małe, przewiecienia
długolistnego Bupleurum Longifolium spotykanego w zaroślach
pomiędzy Kęszycą a Kaławą, lepnicę zwisłą Silene nutans f.
Blabra oraz wykę lędźwiowatą Vicia lathyroides, którą można
zobaczyć na drogach polnych na południe od Wysokiej i Kęszycy.
Ponadto w okolicy MRU występuje ok. 140 gatunków porostów, z
których około 10% znajduje się na Czerwonej Liście Porostów
Polskich. Ponad 21 gatunków występuje w Polsce rzadko lub bardzo
rzadko, w tym 4 z nich znaleziono w Polsce po raz pierwszy.
Nietoperze
Nietoperze są jedną z najbardziej zagrożonych wymarciem grup
ssaków. W ciągu ostatnich 40 lat spadek liczebności niektórych
gatunków występujących w naszym kraju wyniósł ok. 90%. Dlatego
też w Polsce wszystkie gatunki nietoperzy są prawnie chronione.
Lubuskie jest jedynym województwem, gdzie chroni się znaczny
fragment przyrody zarówno nad jak i pod ziemią, wyłącznie ze
względu na nietoperze. Na jego terenie, w gminie Międzyrzecz i
Lubrza znajduje się jedyny w Polsce rezerwat nietoperzy.
Podziemne korytarze są miejscem zimowania ok. 20- 30 tys. osobników
należących do 12 gatunków. Jest to zarówno w Polsce jak i w
Europie największa zimowa kolonia nietoperzy. Temperatura w
podziemiach jest stabilna i wynosi 8-9 stopni, a wilgotność
powietrza jest stale wysoka.
Wszystkie nietoperze występujące w międzyrzeckich podziemiach
należą do rodziny mroczkowatych. Przed rozpoczęciem hibernacji
gromadzą zapasy tłuszczu, które muszą im wystarczyć na całą
zimę.
Ochrona obejmująca miejsca zimowania nietoperzy w podziemiach jest
niewystarczająca, aby zapewnić tym ssakom możliwość przetrwania.
Konieczne było zapewnienie ochrony kolonii rozrodczych i miejsc
żerowania położonych poza podziemiami. W tym celu powołano
Rezerwat Przyrody Nietoperek II obejmujący elementy krajobrazu
otaczające podziemia, które są najważniejsze dla funkcjonowania
populacji nietoperzy. Dotyczy to szczególnie kolonii nocka dużego w
Pętli Boryszyńskiej.
Turystyka
Od września 1990r. Rezerwat Przyrody Nietoperek objęto nadzorem
Zarządu Parków Krajobrazowych w Gorzowie i otrzymał obsadę
kadrową. W styczniu 1998r., z inicjatywy ZPKWG, w budynku dawnej
szkoły podstawowej w Nietoperku powstała Chiropterologiczna Stacja
Edukacyjno-Badawcza, której zadaniem jest prowadzenie edukacji
ekologicznej i ochrona nietoperzy w MRU.
Zwiedzanie
i edukacja przyrodnicza
Edukacja przyrodnicza jest prowadzona w Chiropterologicznej Stacji
Edukacyjno-Badawczej w Nietoperku. Tematyka zajęć dla grup
obejmuje: warunki zimowania nietoperzy, wpływ człowieka na
środowisko przyrodnicze, przyczyny i sposoby ochrony nietoperzy,
film nt. Rozrodu i hibernacji nietoperzy, historia podziemia MRU.
Ponadto Stacja oferuje zajęcia edukacyjne na:
ścieżce
przyrodniczo-historycznej Nietoperek,
która znajduje się na terenie Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego
„Uroczyska MRU”. Urozmaicona morfologia terenu, aleje, stary
park, różnogatunkowe szpalery krzewów, fragmenty fortyfikacji
sprawiają, że ta ścieżka jest atrakcyjna pod względem
przyrodniczym, krajobrazowym i historycznym
ścieżce
spacerowo-przyrodniczej Nad jezioro Stoki,
trasa ta obejmuje wiele środowisk przyrodniczych: łąki z kwiatami
i motylami, mroczny las łęgowy, otwarta przestrzeń pól,
nasłoneczniona ścieżka brzegiem jeziora. Doskonałe miejsce do
spaceru z rodziną, przyjaciółmi lub samotnie na „bezkrwawe
łowy” z aparatem fotograficznym
żółtym
szlaku turystycznym,
obejmującym trasę: wiadukt kolejowy nad drogą Kursko- Kęszyca-
Struga Jeziorna- Kęszyca Leśna- Kęszyca- fortyfikacje MRU-
Pniewo- Gościkowo.