Nazwa
Ośno Lubuskie (niem. Drossen) po raz pierwszy wzmiankowana w 1252r. Jako „civitas forensi Osna”. W dokumentach biskupstwa lubuskiego (1342 i 1350) widnieje wciąż jako Osna. W wykazie katedradikum z 1405r. też odnotowano „ecclesia in Osno” z późniejszym dopiskiem „...nunc Drosna dicitur”. Zniemczona forma „Drosena”, „Drozzen”, „Drosin” występuje w dokumentach miejskich od lat 20. XIV w. Niemiecka nazwa pochodzi zapewne od określenia przyimkowego „an der Ossen” (nad Osną). Pierwotna nazwa słowiańska ma charakter topograficzny i pochodzi od wyrazu „Osa”- osina, osika.
Własność
Miejscowość ta należała do pierwotnego uposażenia biskupa lubuskiego, co potwierdza dokument z 1252r. Jednakże już w 1258r., pozostając lennem w rękach biskupów, przeszła pod zwierzchność Brandenburgii. W 1322r. Książę Śląski Jan ze Ścinawy zatwierdzał tu nadania dla Paradyża. Wójtowie Nowej Marchii w latach 1348-1351 zajęli Ośno, za co w maju 1350r. legat papieski biskup Gaufryd rzucił na nich klątwę. W 1352r. Margrabia Ludwik mianował wójtem w Ośnie rycerza Jana z Widawy. W latach 1354-62 wójtem w Ośnie i Torzymiu był Dzierżko z Chyciny, który przekazał swój urząd Hensekinowi de Waldow.
Księga ziemska Karola IV z 1375r. wymienia „Drossen- domini marchionis”. Przynależność miasta do margrabiów była jednak kwestionowana przez prawowitych właścicieli- biskupów lubuskich. Spór zakończył się w 1401r., kiedy biskup Jan Broschnitz przekazał margrabiom wszelkie prawa do miasta. Pozostało ono siedzibą dekanatu kościelnego jak też wójta Ziemi Torzymskiej. W 1432r. Miasto było atakowane przez Husytów, a w 1477r. przez księcia Jana Żagańskiego. Od 1626r. Ośno było objęte działaniami wojny trzydziestoletniej. W 1626r. zostało zajęte przez konfederatów wielkopolskich, w latach 1674-75 przez Szwedów. W latach 1759-60 kwaterowały tu wojska rosyjskie, a w 1806 roku zostało zajęte przez Francuzów.
Miasto
W okresie wczesnopiastowskim istniał tutaj prawdopodobnie gród obronny. Podgrodzie przekształciło się z inicjatywy biskupów lubuskich w latach 1145-1233 w osadę targową. Pod względem rozmiarów, Ośno należało do średnich miast. W 1369r. otrzymało prawo bicia monety. Od XV do XIX w. miasto było stołecznym ośrodkiem Ziemi Torzymskiej. Zabudowane drewnianymi, krytymi słomą domami miasto spłonęło w 1517r. Z pożaru w 1596r. ocalało jedynie 17 domów. Miasto paliło się jeszcze w 1614, 1815, 1829 i 1848r. W 1945r. zostało zniszczone w 70 procentach.
Do pierwotnych zajęć mieszkańców należało rzemiosło, ogrodnictwo i rolnictwo. Odszkodowaniem za pożar w 1517r. był przywilej z 1519r. zezwalający na urządzanie dwóch jarmarków rocznie z przeznaczeniem dochodów na odbudowę miasta. W 1584r. Ośno otrzymało prawo do rocznego jarmark na konie i bydło. Na przeszkodzie rozwojowi miasta stanęły handlowe przywileje Frankfurtu. Do głównych zajęć mieszkańców Ośna należało piwowarstwo, które rozwinęło się zapewne już w średniowieczu. Ośniańscy piwowarzy otrzymali w 1542r. monopol na zaopatrywanie karczm w całej Ziemi Torzymskiej. W 1565r. funkcjonowało w mieście aż 857 warzelni. Jednakże już w 1572r. margrabiowie zbudowali własny browar i wykupili karczmy, w rezultacie czego ilość warzelni w mieście spadła o połowę. W 1800r. nadal jednak było 57 browarów, które zaopatrywały 45 karczm. Istniało też wówczas 57 gorzelni, choć wcześniej o tym przemyśle brak wiadomości.
W XVIII w. rozwinęło się tu sukiennictwo. Na początku XIX w. funkcjonowało tu także pończosznictwo, kapelusznictwo, krawiectwo oraz rzemieślnicy 47 innych specjalności. Najliczniej reprezentowane były zawody związane z przerobem skóry. W XIX w. wydobywano również torf a także węgiel brunatny, przerabiany na miejscu w brykiet. W 1873r. powstała wytwórnia mebli.
Pod koniec XVII w. w miejskich majątkach zaczęto uprawiać na większą skalę len, chmiel i winorośl. Na lokalną skalę wyrabiano wino. W 1940r. do głównych zajęć ludności należała praca w handlu produktami rolnymi, ogrodnictwie i kopalniach węgla brunatnego.
Plan miasta i umocnienia
Początek osadzie dał plac targowy, którego ślad można odnaleźć w zachodniej części starego miasta. Prowadziły z niego drogi do Frankfurtu, Poznania i Wrocławia. W sąsiedztwie placu, na wzniesieniu leżącym na pd.-wsch. od niego, zbudowano w 1298r. kościół. Po lokacji miasta na płn. od placu targowego wytyczono nową część miasta, a w 1477r. wzniesiono miejscu prowizorycznych obwarowań mury miejskie z głazów narzutowych i cegieł.
Do miasta prowadziły dwie bramy: na zachodzie- Frankfurcka, na wschodzie- Sulęcińska, przy drodze do Rzepina była tylko furtka. Z powodu skomplikowanego procesu powstawania miasta, bram znajdujących się w odległości 480 m nie łączyła jedna, prosta ulica. Mury, w których umieszczono 12 baszt, liczyły 1,35 km długości. Od 1745r. mury rozbierano i przekształcano w ogrody. Bramy rozebrano w XIX w., do dzisiaj jednak zachowała się furta rzepińska.
W pobliżu Bramy Frankfurckiej znajdowała się chyża, zamieszkała przez ludność autochtoniczną, pozbawioną miejskich praw.
Miejskie posiadłości i młyny
W 1458r. Miasto nabyło wieś Gronów, na gruntach której założono miejski folwark Lipienicę. W 1461r. Ośno otrzymało wieś Połęcko. W 1860r. miasto mogło się pochwalić 2 cegielniami, do 5 dawnych młynów wodnych doszło 2 parowe, 9 jezior. Po rozgraniczeniu w latach 1820-40 na gruntach miejskich wydzielono 11 prywatnych folwarków i zagród.
Stosunki kościelne
Ośno było miastem dekanalnym w diecezji lubuskiej. Słowiańska nazwa „sedes Osna” wskazuje, że dekanat zorganizowano tutaj przed 1249r. Obejmował on 42 kościoły, na północy opierał się o Wartę, na zachodzie o Postomię, na południe graniczył z dekanatem Sulęcin i Rzepin; był największy w całej diecezji.
Obecna budowla kościoła, zapewne nie pierwsza w historii miasta, została wzniesiona z granitowych ciosów na wzniesieniu przekątnej placu targowego i w 1298r. poświęcona św. Jakubowi. W pierwszej połowie XIV w. kościół został przebudowany. W dolnej partii zachowały się starsze mury kamienne i granitowe, w głównym zrębie budowla została wzniesiona z cegły o układzie wendyjskim lub krzyżowym. W owym czasie kościół składał się z wydłużonego, prosto zamkniętego prezbiterium i trzynawowego korpusu halowego. W 1350r. margrabia Ludwik przeznaczył dochody z czynszów miejskich na fundację ołtarza w kościele parafialnym. Datę tę uważa się za zakończenie prac budowlanych przy świątyni. W XV w. nastąpiła dalsza rozbudowa kościoła. W prezbiterium i nawach bocznych wprowadzono sklepienie sieciowe. Powiększono również otwory okienne. Na przełomie XV/XVI w. nastąpiła przypuszczalnie kolejna rozbudowa świątyni. Z tego czasu zapewne pochodzi kaplica od strony południowej, której elewacje wzbogacono motywem lizen, charakterystycznych dla warsztatu architektonicznego Henryka z Braniewa. W XVI w. wzniesiono wielką wieżę zachodnią. Obie budowle padły pastwą pożaru miasta w 1596r. Odbudowa wieży i kościoła zakończyła się 2 lata później. U schyłku swej świetności miasto ufundowało w 1627r. Zachowany do dziś renesansowy ołtarz polichromowany.
Ośno miało jeszcze dwie inne kaplice. Kaplicę św. Gertrudy wzniesiono poza murami, na Przedmieściu Frankfurckim ok. 1450r. zapewne przy szpitalu, z wypalanej cegły, prawdopodobnie na miejscu jakiejś starszej budowli szachulcowej. Często odnawiana, służy obecnie za kaplicę cmentarną. Jest to niewielka budowla salowa z chórem zamkniętym trójbocznie. Cmentarz ten założono w 1814r.
Także szpitalowi św. Jerzego, ufundowanego w XVI w. na Przedmieściu Sulęcińskim, towarzyszyła kaplica. Jej istnienie znajduje potwierdzenie w dokumentach XVII- wiecznych. W 1768r. kaplicę przebudowano a w 1886r. rozebrano.
W 1538r. Ośno przyjęło reformację, a rada miejska objęła patronat nad kościołem parafialnym. Od początku XVII w. w Ośnie istniała również gmina kościoła reformowanego (kalwini). Na jej potrzeby oddano obiekty szpitala św. Jerzego, zapewne razem z kaplicą. W 1834r. nastąpiła unia kościoła luterańskiego i kalwińskiego.
Stosunki narodowościowe
Pierwotna ludność Ośna, przesiedlona następnie do chyży, była niewątpliwie pochodzenia słowiańskiego. Jeszcze w połowie XVIII w. kronikarz zapisał, iż w Ośnie ludność mówi dialektem składającym się z trzech języków (polskiego, wedyjskiego czyli słowiańskiego i niemieckiego). W XX w. notuje się duży napływ Polaków. Drugą mniejszością w Ośnie byli Żydzi. Pierwsza bożnica spaliła się w 1829r. W 1850r. zbudowano kamienną synagogę.
Przynależność administracyjna
Ośno stanowiło niegdyś jeden z głównych ośrodków historycznej Ziemi Lubuskiej, który Bolesław Rogatka oddał w 1249r. arcybiskupowi magdeburskiemu. Następnie ten teren przeszedł pod zwierzchność margrabiów brandenburskich, którzy ustanowili tu swojego wójta, wspominanego konsekwentnie od 1347r. Miasto stało się głównym ośrodkiem Ziemi Torzymskiej, jak nazwano prawobrzeżną część Ziemi Lubuskiej, a od 1447r., kiedy ustanowiono tu Starostwo Krajowe- stolicą Ziemi Lubuskiej. Od 1810r. Ośno traci na znaczeniu administracyjnym.
Obecnie w skład gminy Ośno wchodzą następujące sołectwa: Grabno, Gronów, Lubień, Połęcko, Badachów, Sienno, Smogóry, Świniary i Trześniów.
Pochodzenie: www.osno.pl
Ośno Lubuskie (niem. Drossen) po raz pierwszy wzmiankowana w 1252r. Jako „civitas forensi Osna”. W dokumentach biskupstwa lubuskiego (1342 i 1350) widnieje wciąż jako Osna. W wykazie katedradikum z 1405r. też odnotowano „ecclesia in Osno” z późniejszym dopiskiem „...nunc Drosna dicitur”. Zniemczona forma „Drosena”, „Drozzen”, „Drosin” występuje w dokumentach miejskich od lat 20. XIV w. Niemiecka nazwa pochodzi zapewne od określenia przyimkowego „an der Ossen” (nad Osną). Pierwotna nazwa słowiańska ma charakter topograficzny i pochodzi od wyrazu „Osa”- osina, osika.
Własność
Miejscowość ta należała do pierwotnego uposażenia biskupa lubuskiego, co potwierdza dokument z 1252r. Jednakże już w 1258r., pozostając lennem w rękach biskupów, przeszła pod zwierzchność Brandenburgii. W 1322r. Książę Śląski Jan ze Ścinawy zatwierdzał tu nadania dla Paradyża. Wójtowie Nowej Marchii w latach 1348-1351 zajęli Ośno, za co w maju 1350r. legat papieski biskup Gaufryd rzucił na nich klątwę. W 1352r. Margrabia Ludwik mianował wójtem w Ośnie rycerza Jana z Widawy. W latach 1354-62 wójtem w Ośnie i Torzymiu był Dzierżko z Chyciny, który przekazał swój urząd Hensekinowi de Waldow.
Księga ziemska Karola IV z 1375r. wymienia „Drossen- domini marchionis”. Przynależność miasta do margrabiów była jednak kwestionowana przez prawowitych właścicieli- biskupów lubuskich. Spór zakończył się w 1401r., kiedy biskup Jan Broschnitz przekazał margrabiom wszelkie prawa do miasta. Pozostało ono siedzibą dekanatu kościelnego jak też wójta Ziemi Torzymskiej. W 1432r. Miasto było atakowane przez Husytów, a w 1477r. przez księcia Jana Żagańskiego. Od 1626r. Ośno było objęte działaniami wojny trzydziestoletniej. W 1626r. zostało zajęte przez konfederatów wielkopolskich, w latach 1674-75 przez Szwedów. W latach 1759-60 kwaterowały tu wojska rosyjskie, a w 1806 roku zostało zajęte przez Francuzów.
Miasto
W okresie wczesnopiastowskim istniał tutaj prawdopodobnie gród obronny. Podgrodzie przekształciło się z inicjatywy biskupów lubuskich w latach 1145-1233 w osadę targową. Pod względem rozmiarów, Ośno należało do średnich miast. W 1369r. otrzymało prawo bicia monety. Od XV do XIX w. miasto było stołecznym ośrodkiem Ziemi Torzymskiej. Zabudowane drewnianymi, krytymi słomą domami miasto spłonęło w 1517r. Z pożaru w 1596r. ocalało jedynie 17 domów. Miasto paliło się jeszcze w 1614, 1815, 1829 i 1848r. W 1945r. zostało zniszczone w 70 procentach.
Do pierwotnych zajęć mieszkańców należało rzemiosło, ogrodnictwo i rolnictwo. Odszkodowaniem za pożar w 1517r. był przywilej z 1519r. zezwalający na urządzanie dwóch jarmarków rocznie z przeznaczeniem dochodów na odbudowę miasta. W 1584r. Ośno otrzymało prawo do rocznego jarmark na konie i bydło. Na przeszkodzie rozwojowi miasta stanęły handlowe przywileje Frankfurtu. Do głównych zajęć mieszkańców Ośna należało piwowarstwo, które rozwinęło się zapewne już w średniowieczu. Ośniańscy piwowarzy otrzymali w 1542r. monopol na zaopatrywanie karczm w całej Ziemi Torzymskiej. W 1565r. funkcjonowało w mieście aż 857 warzelni. Jednakże już w 1572r. margrabiowie zbudowali własny browar i wykupili karczmy, w rezultacie czego ilość warzelni w mieście spadła o połowę. W 1800r. nadal jednak było 57 browarów, które zaopatrywały 45 karczm. Istniało też wówczas 57 gorzelni, choć wcześniej o tym przemyśle brak wiadomości.
W XVIII w. rozwinęło się tu sukiennictwo. Na początku XIX w. funkcjonowało tu także pończosznictwo, kapelusznictwo, krawiectwo oraz rzemieślnicy 47 innych specjalności. Najliczniej reprezentowane były zawody związane z przerobem skóry. W XIX w. wydobywano również torf a także węgiel brunatny, przerabiany na miejscu w brykiet. W 1873r. powstała wytwórnia mebli.
Pod koniec XVII w. w miejskich majątkach zaczęto uprawiać na większą skalę len, chmiel i winorośl. Na lokalną skalę wyrabiano wino. W 1940r. do głównych zajęć ludności należała praca w handlu produktami rolnymi, ogrodnictwie i kopalniach węgla brunatnego.
Plan miasta i umocnienia
Początek osadzie dał plac targowy, którego ślad można odnaleźć w zachodniej części starego miasta. Prowadziły z niego drogi do Frankfurtu, Poznania i Wrocławia. W sąsiedztwie placu, na wzniesieniu leżącym na pd.-wsch. od niego, zbudowano w 1298r. kościół. Po lokacji miasta na płn. od placu targowego wytyczono nową część miasta, a w 1477r. wzniesiono miejscu prowizorycznych obwarowań mury miejskie z głazów narzutowych i cegieł.
Do miasta prowadziły dwie bramy: na zachodzie- Frankfurcka, na wschodzie- Sulęcińska, przy drodze do Rzepina była tylko furtka. Z powodu skomplikowanego procesu powstawania miasta, bram znajdujących się w odległości 480 m nie łączyła jedna, prosta ulica. Mury, w których umieszczono 12 baszt, liczyły 1,35 km długości. Od 1745r. mury rozbierano i przekształcano w ogrody. Bramy rozebrano w XIX w., do dzisiaj jednak zachowała się furta rzepińska.
W pobliżu Bramy Frankfurckiej znajdowała się chyża, zamieszkała przez ludność autochtoniczną, pozbawioną miejskich praw.
Miejskie posiadłości i młyny
W 1458r. Miasto nabyło wieś Gronów, na gruntach której założono miejski folwark Lipienicę. W 1461r. Ośno otrzymało wieś Połęcko. W 1860r. miasto mogło się pochwalić 2 cegielniami, do 5 dawnych młynów wodnych doszło 2 parowe, 9 jezior. Po rozgraniczeniu w latach 1820-40 na gruntach miejskich wydzielono 11 prywatnych folwarków i zagród.
Stosunki kościelne
Ośno było miastem dekanalnym w diecezji lubuskiej. Słowiańska nazwa „sedes Osna” wskazuje, że dekanat zorganizowano tutaj przed 1249r. Obejmował on 42 kościoły, na północy opierał się o Wartę, na zachodzie o Postomię, na południe graniczył z dekanatem Sulęcin i Rzepin; był największy w całej diecezji.
Obecna budowla kościoła, zapewne nie pierwsza w historii miasta, została wzniesiona z granitowych ciosów na wzniesieniu przekątnej placu targowego i w 1298r. poświęcona św. Jakubowi. W pierwszej połowie XIV w. kościół został przebudowany. W dolnej partii zachowały się starsze mury kamienne i granitowe, w głównym zrębie budowla została wzniesiona z cegły o układzie wendyjskim lub krzyżowym. W owym czasie kościół składał się z wydłużonego, prosto zamkniętego prezbiterium i trzynawowego korpusu halowego. W 1350r. margrabia Ludwik przeznaczył dochody z czynszów miejskich na fundację ołtarza w kościele parafialnym. Datę tę uważa się za zakończenie prac budowlanych przy świątyni. W XV w. nastąpiła dalsza rozbudowa kościoła. W prezbiterium i nawach bocznych wprowadzono sklepienie sieciowe. Powiększono również otwory okienne. Na przełomie XV/XVI w. nastąpiła przypuszczalnie kolejna rozbudowa świątyni. Z tego czasu zapewne pochodzi kaplica od strony południowej, której elewacje wzbogacono motywem lizen, charakterystycznych dla warsztatu architektonicznego Henryka z Braniewa. W XVI w. wzniesiono wielką wieżę zachodnią. Obie budowle padły pastwą pożaru miasta w 1596r. Odbudowa wieży i kościoła zakończyła się 2 lata później. U schyłku swej świetności miasto ufundowało w 1627r. Zachowany do dziś renesansowy ołtarz polichromowany.
Ośno miało jeszcze dwie inne kaplice. Kaplicę św. Gertrudy wzniesiono poza murami, na Przedmieściu Frankfurckim ok. 1450r. zapewne przy szpitalu, z wypalanej cegły, prawdopodobnie na miejscu jakiejś starszej budowli szachulcowej. Często odnawiana, służy obecnie za kaplicę cmentarną. Jest to niewielka budowla salowa z chórem zamkniętym trójbocznie. Cmentarz ten założono w 1814r.
Także szpitalowi św. Jerzego, ufundowanego w XVI w. na Przedmieściu Sulęcińskim, towarzyszyła kaplica. Jej istnienie znajduje potwierdzenie w dokumentach XVII- wiecznych. W 1768r. kaplicę przebudowano a w 1886r. rozebrano.
W 1538r. Ośno przyjęło reformację, a rada miejska objęła patronat nad kościołem parafialnym. Od początku XVII w. w Ośnie istniała również gmina kościoła reformowanego (kalwini). Na jej potrzeby oddano obiekty szpitala św. Jerzego, zapewne razem z kaplicą. W 1834r. nastąpiła unia kościoła luterańskiego i kalwińskiego.
Stosunki narodowościowe
Pierwotna ludność Ośna, przesiedlona następnie do chyży, była niewątpliwie pochodzenia słowiańskiego. Jeszcze w połowie XVIII w. kronikarz zapisał, iż w Ośnie ludność mówi dialektem składającym się z trzech języków (polskiego, wedyjskiego czyli słowiańskiego i niemieckiego). W XX w. notuje się duży napływ Polaków. Drugą mniejszością w Ośnie byli Żydzi. Pierwsza bożnica spaliła się w 1829r. W 1850r. zbudowano kamienną synagogę.
Przynależność administracyjna
Ośno stanowiło niegdyś jeden z głównych ośrodków historycznej Ziemi Lubuskiej, który Bolesław Rogatka oddał w 1249r. arcybiskupowi magdeburskiemu. Następnie ten teren przeszedł pod zwierzchność margrabiów brandenburskich, którzy ustanowili tu swojego wójta, wspominanego konsekwentnie od 1347r. Miasto stało się głównym ośrodkiem Ziemi Torzymskiej, jak nazwano prawobrzeżną część Ziemi Lubuskiej, a od 1447r., kiedy ustanowiono tu Starostwo Krajowe- stolicą Ziemi Lubuskiej. Od 1810r. Ośno traci na znaczeniu administracyjnym.
Obecnie w skład gminy Ośno wchodzą następujące sołectwa: Grabno, Gronów, Lubień, Połęcko, Badachów, Sienno, Smogóry, Świniary i Trześniów.
- brak podpisu