Pierwszym
zakupem zawiązującej się zielonogórskiej gminy żydowskiej była
parcela, na której urządzono cmentarz. Transakcji dokonano 2
grudnia 1814r. Kirkut znajdował się przy Breslauer Strasse (dziś
skrzyżowanie ulicy Wrocławskiej i Chmielnej), naprzeciw wzgórza
należącego do rodziny Hirsch. W późniejszym czasie, ze względu
na bliskość cmentarza, zielonogórzanie nazywali je „górą
żydowską”.
Część grzebalna cmentarza była ogrodzona murem z czerwonej cegły, zachowanym częściowo do dziś. Wybudowano także klasycystyczny dom przedpogrzebowy, dom stróża-ogrodnika i ujęcie wody. Nagrobki wykonane były głównie z kosztownych granitów i marmurów. Był on podobno jednym z najpiękniejszych cmentarzy wyróżniających się szczególną szatą roślinną i pełnym pietyzmu utrzymaniem.
Nic nie wskazuje na to , że cmentarz żydowski został zniszczony w czasie „Nocy Kryształowej”. Przeciwnie, byli mieszkańcy miasta twierdzą, że cmentarz w ogóle nie został zniszczony. Także wielu powojennych mieszkańców miasta twierdzi, że do końca lat 60-tych XX w. cmentarz był w prawdzie mocno zarośnięty, ale pozostawał nadal w dobrym stanie. Likwidacja cmentarza rozpoczęła się wczesną wiosną 1969r.
Nieco więcej szczęścia miał dom przedpogrzebowy. Jeszcze przed likwidacją cmentarza jeden z leśniczych urządził w nim oborę dla krów. Następnie w 1965r. urządzono w nim warsztat samochodowy. W trakcie prac przystosowawczych w obiekcie znajdowała się jeszcze murowana wanna na 3,5 tys. litrów wody i malowidła przedstawiające żydowskie obrzędy pogrzebowe. Po likwidacji warsztatu budynek służył zielonogórskim harcerzom jako składnica. Obecnie wraz z terenem podlega Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.
Po likwidacji cmentarza w 1969r. postawiono na jego terenie myjnię samochodową i kilka garaży. Część płyt miała zostać wykorzystana do utwardzenia terenu na ul. Batorego. Pozostałe płyty wykonane ze szlachetnych materiałów zostały przeszlifowane w okolicznych warsztatach kamieniarskich i większości znajdują się na tzw. alei zasłużonych cmentarza komunalnego. Teren żydowskiego cmentarza posłużył również jako składowisko płyt nagrobnych z likwidowanych poniemieckich cmentarzy zielonogórskich. W obecnej chwili na cmentarzu znajduje się tam około 30 ewangelickich nagrobków, które nie zostały przerobione przez kamieniarzy.
W 2003r. miasto przekazało cmentarz FODŻ. Przedtem został gruntownie wysprzątany, a przed murem od strony ul. Chmielnej ustawiono tablicę, na której zamieszczono krótką historię cmentarza. W maju 2005r. na tzw. rezerwie cmentarnej odnaleziono macewy pochodzące z cmentarza. Były wykonane z piaskowca, dlatego zostały wyrzucone przez robotników poza mur cmentarny i zasypane wapnem i ziemią. Odnalezione płyty zostały oczyszczone i przewiezione do domu przedpogrzebowego.
Pochodzenie: www.sztetl.org.pl
Część grzebalna cmentarza była ogrodzona murem z czerwonej cegły, zachowanym częściowo do dziś. Wybudowano także klasycystyczny dom przedpogrzebowy, dom stróża-ogrodnika i ujęcie wody. Nagrobki wykonane były głównie z kosztownych granitów i marmurów. Był on podobno jednym z najpiękniejszych cmentarzy wyróżniających się szczególną szatą roślinną i pełnym pietyzmu utrzymaniem.
Nic nie wskazuje na to , że cmentarz żydowski został zniszczony w czasie „Nocy Kryształowej”. Przeciwnie, byli mieszkańcy miasta twierdzą, że cmentarz w ogóle nie został zniszczony. Także wielu powojennych mieszkańców miasta twierdzi, że do końca lat 60-tych XX w. cmentarz był w prawdzie mocno zarośnięty, ale pozostawał nadal w dobrym stanie. Likwidacja cmentarza rozpoczęła się wczesną wiosną 1969r.
Nieco więcej szczęścia miał dom przedpogrzebowy. Jeszcze przed likwidacją cmentarza jeden z leśniczych urządził w nim oborę dla krów. Następnie w 1965r. urządzono w nim warsztat samochodowy. W trakcie prac przystosowawczych w obiekcie znajdowała się jeszcze murowana wanna na 3,5 tys. litrów wody i malowidła przedstawiające żydowskie obrzędy pogrzebowe. Po likwidacji warsztatu budynek służył zielonogórskim harcerzom jako składnica. Obecnie wraz z terenem podlega Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.
Po likwidacji cmentarza w 1969r. postawiono na jego terenie myjnię samochodową i kilka garaży. Część płyt miała zostać wykorzystana do utwardzenia terenu na ul. Batorego. Pozostałe płyty wykonane ze szlachetnych materiałów zostały przeszlifowane w okolicznych warsztatach kamieniarskich i większości znajdują się na tzw. alei zasłużonych cmentarza komunalnego. Teren żydowskiego cmentarza posłużył również jako składowisko płyt nagrobnych z likwidowanych poniemieckich cmentarzy zielonogórskich. W obecnej chwili na cmentarzu znajduje się tam około 30 ewangelickich nagrobków, które nie zostały przerobione przez kamieniarzy.
W 2003r. miasto przekazało cmentarz FODŻ. Przedtem został gruntownie wysprzątany, a przed murem od strony ul. Chmielnej ustawiono tablicę, na której zamieszczono krótką historię cmentarza. W maju 2005r. na tzw. rezerwie cmentarnej odnaleziono macewy pochodzące z cmentarza. Były wykonane z piaskowca, dlatego zostały wyrzucone przez robotników poza mur cmentarny i zasypane wapnem i ziemią. Odnalezione płyty zostały oczyszczone i przewiezione do domu przedpogrzebowego.
- brak podpisu